Πώς εξέπληξε τον κόσμο το κινεζικό ναυτικό;

από την Νοάμ Χακούνε

Dans ένα προηγούμενο άρθρο, ρίχνουμε φως στους γεωγραφικούς περιορισμούς που επηρεάζουν τη ναυτική και θαλάσσια ανάπτυξη της Κίνας. Από αυτήν την ανάλυση, προέκυψε ότι η Κίνα βρισκόταν σε μια περίπλοκη και από ορισμένες απόψεις προβληματική κατάσταση. Αλλά η γεωπολιτική είναι τόσο θέμα γεωγραφίας όσο και υλικό. Και σε αυτό το τελευταίο σημείο, είναι σαφές ότι η Κίνα εκπλήσσει και φαίνεται να απολαμβάνει να πληρώνει τα χρονικά των δυτικών αναλύσεων. 

Η υπεροχή της έκπληξης στο κέντρο της κινεζικής στρατηγικής κουλτούρας

Σε μια ομιλία του τον Δεκέμβριο του 1990, καθώς η Κίνα άρχισε την επιστροφή της στη φιλελεύθερη διεθνή τάξη, ο Ντενγκ Σιαόπινγκ διατύπωσε τη γραμμή συμπεριφοράς της διπλωματικής του πολιτικής και το αξίωμα που θα ακολουθούσαν με επιτυχία οι προκάτοχοί του. Πρότεινε: «κρατήστε χαμηλό προφίλ και αφιερώστε χρόνο».^[1] Ο Ντενγκ Σιαόπινγκ δεν ανέφερε ποτέ καμία επιθυμία για ηγεμονία και συμβούλεψε τους διαδόχους του να κάνουν το ίδιο, υποστηρίζοντας ότι δεν πρέπει να μιμείται κανείς τη σοβιετική διπλωματία, τότε τις τελευταίες της ώρες. Αυτή η γεύση για έκπληξη, που αντλήθηκε απευθείας από την Τέχνη του Πολέμου του Sun-Tzu, έχει διαποτίσει όλη την κινεζική στρατηγική σκέψη και οι διάδοχοι του Ντενγκ έχουν ακολουθήσει σοφά τη συμβουλή του. 

Οι έντονες εμπορικές σχέσεις στην αμυντική βιομηχανία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας ωφέλησαν πολύ την Κίνα, η οποία κατάφερε να αποκτήσει ικανότητες στον τομέα αυτό στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980.^[2] Το σοκ που προκλήθηκε από τη συντριβή των διαδηλώσεων στην πλατεία Tian An Men έβαλε απότομα φρένο σε αυτές τις σχέσεις. Όλη όμως η δεκαετία του 1980 χαρακτηρίστηκε από πολυάριθμες μεταφορές τεχνολογίας. Για παράδειγμα, υπογράφηκαν σημαντικές συμφωνίες το 1987 με την εγκατάσταση ενός εργοστασίου πυροβολικού μεγάλου διαμετρήματος, τον εκσυγχρονισμό της αεροηλεκτρονικής των μαχητικών αναχαίτισης F-8 και την πώληση τορπιλών Mark 46.^[3] Αυτές οι πωλήσεις έγιναν όταν ο Ντενγκ ηγήθηκε του Κινέζικου Κομμουνιστικού Κόμματος, υποδηλώνοντας ότι η περίφημη φράση του δεν ήταν λιγότερο συμβουλή από έναν ισολογισμό.

Έφυγε από την εξουσία το 1992, αλλά παρέμεινε ένα σημείο αναφοράς για τους Κινέζους στρατηγούς. Εάν κάποιοι θέσουν στον εαυτό τους το ερώτημα να γνωρίζουν πότε θα φτάσει η «ώρα» στην οποία η Κίνα θα σταματήσει να κρατά χαμηλούς τόνους, ο πολλαπλασιασμός των στρατιωτικών ασκήσεων και η βελτίωση της κινεζικής στρατιωτικής συσκευής δεν απατούν: ο χρόνος είναι πράγματι ξεπερασμένος. 

Το αποτυχημένο σημείο καμπής της δεκαετίας του 1990: προκατάληψη επιβεβαίωσης και καταστολή των διαφωνούντων φωνών

Βγαίνοντας από τον oldυχρό Πόλεμο και τον Πόλεμο του Κόλπου, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες πίστευαν ότι είχαν πλήρη στρατιωτική κυριαρχία, τόσο στον τομέα της αεροπορικής υπεροχής όσο και σε αυτόν των στόλων τους. Το πραξικόπημα μεταξύ των αμερικανικών και των κινεζικών ναυτικών κατά τη διάρκεια των εκλογών της Ταϊβάν το 1996, ακολουθούμενο από την πτώση του κινεζικού στόλου, επιβεβαίωσε το αμερικανικό αίσθημα. Ωστόσο, όσο κι αν φαίνεται εκπληκτικό, τρία κινεζικά πλοία ήρθαν φιλικά να πλησιάσουν τις αμερικανικές ακτές το 1997. Οι θερμές σχέσεις φάνηκαν να βρίσκονται στην ατζέντα. 

Αυτό το γεγονός προκάλεσε ανησυχίες σε ορισμένους Αμερικανούς ειδικούς και συγκεκριμένα στους Richard Berstein και Ross H. Monroe. Αντίστοιχα δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί, δημοσίευσαν το 1997 σύγκρουση με την Κίνα, που προηγείται της δουλειάς του Γκράχαμ Άλισον κατά 20 χρόνια. Ο τρόπος με τον οποίο έγινε δεκτή αυτή η εργασία από ένα τμήμα της αμερικανικής διπλωματίας είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον εδώ. Το πολύ επιδραστικό περιοδικό Εξωτερική Πολιτική περιέγραψε το βιβλίο ως «απαισιόδοξο», «παραμελώντας τα κοινά συμφέροντα που θα είχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες για τη διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή».^[4] Ομοίως, Το Εθνικό Ενδιαφέρον επέμεινε στα ελαττώματα όσον αφορά τον οικονομικό σκεπτικό του έργου. 

Ακόμα χειρότερα, ο Ross H. Monroe έχασε τη θέση του ως διευθυντή του προγράμματος Ασίας στο Ινστιτούτο Έρευνας Εξωτερικής Πολιτικής στη Φιλαδέλφεια. Για να υπερασπιστεί τον εαυτό του, υποστήριξε ότι ο Αλέξανδρος Χάιγκ, υπουργός Εξωτερικών και επιδραστική φωνή στην αμερικανική πολιτική αντίληψη, ήταν υπεύθυνος για την απομάκρυνσή του.^[5] Ο Μπέρστεϊν, δεύτερος συγγραφέας του έργου, υποψιάστηκε ακόμη και τον Αλεξάντερ Χάιγκ για σύμπραξη με βιομηχανικούς κύκλους ευνοϊκούς για την Κίνα και πρόθυμος να διατηρήσει την καλή φήμη της Κίνας.^[6]

Η υποδοχή που έγινε στο βιβλίο οφείλεται απόλυτα σε μια προκατάληψη επιβεβαίωσης από την πλευρά των αμερικανικών ελίτ. Ο Χέιγκ και η αμερικανική διανόηση επιμένουν να βλέπουν την Κίνα ως έναν απλό οικονομικό παράγοντα. Ωστόσο, είναι σπάνιο ότι μια οικονομική δύναμη, εξάλλου, μια πρώην αυτοκρατορία πολλών χιλιάδων ετών, παραμένει περιορισμένη σε εκτιμήσεις ανάπτυξης και βιοτικού επιπέδου. Υπήρχε επομένως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Δύση γενικότερα μια έλλειψη προνοητικότητας ως προς τις γεωπολιτικές δυνατότητες που προσέφερε η κινεζική οικονομική ανάπτυξη στο Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα. Το 2001, τέσσερα χρόνια αργότερα, η Κίνα προσχώρησε στον ΠΟΕ, κερδίζοντας όλο και περισσότερες αγορές, και χτίζοντας όλο και περισσότερο το τρομερό οπλοστάσιο που διαθέτει σήμερα. Οι αντίθετες φωνές, όπως η Μονρόε, σταμάτησαν και αποφασίστηκε να ακουστεί αυτό που πήγε προς την κατεύθυνση του κατευνασμού με την Κίνα, σε βάρος μιας αντικειμενικής ανάλυσης των γεγονότων. 

Η λατρεία του απορρήτου ως βασικό στοιχείο στρατηγικής έκπληξης 

Η έκθεση του Αυγούστου 2021 σχετικά με τον εκσυγχρονισμό του κινεζικού στόλου αναφέρει ότι υπάρχουν λίγα ή καθόλου διαθέσιμα στοιχεία για την ποσοτική και ποιοτική ανάπτυξη του κινεζικού στρατιωτικού εξοπλισμού. Ωστόσο, 11 χρόνια νωρίτερα, το Πεντάγωνο προειδοποίησε για τη σκληρή έλλειψη διαφάνειας των Κινέζων. ^[7] Ακόμα και σήμερα, σε θέματα τόσο σημαντικά όσο ο αμυντικός προϋπολογισμός, το SIPRI πιστεύει ότι τα επίσημα στοιχεία της κινεζικής κυβέρνησης είναι χαμηλότερα από τις πραγματικές δαπάνες. Το think-tank εκτιμά τον κινεζικό προϋπολογισμό για το έτος 2020 σε 252 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ οι Κινέζοι ανακοίνωσαν έναν προϋπολογισμό 183 δισεκατομμυρίων.^[8]

Αυτή η λατρεία της αδιαφάνειας είναι καθοριστικό στοιχείο στην ανάλυση της κινεζικής ναυτικής ανάπτυξης. Εάν οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές ναυτικές δυνάμεις εκφράσουν γρήγορα τα ελαττώματα, τις καθυστερήσεις, τα κενά τους, στο πλαίσιο των μηχανισμών της δημοκρατικής ζωής και των μέσων ενημέρωσης, αυτό δεν συμβαίνει στην Κίνα. Αυτό το πέπλο σε μεγάλο μέρος της δραστηριότητας ναυτικής ανάπτυξης δίνει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα στους Κινέζους αναλυτές, οι οποίοι δεν χρειάζονται σχεδόν την αναζήτηση πληροφοριών, αλλά πρέπει μόνο να προσαρμόσουν σωστά τη ροή πληροφοριών των αντιπάλων τους. 

Όλα υποδηλώνουν ότι οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές αρχές αιφνιδιάστηκαν από την κινεζική στρατιωτική άνοδο, που βρέθηκαν σε στάση αντίδρασης στις κινεζικές εξελίξεις. Μέχρι σήμερα, τα γλωσσικά στοιχεία παραμένουν τα ίδια και οι δυτικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές παραμένουν πεπεισμένες ότι οι Κινέζοι πρέπει να «προλάβουν» τους Δυτικούς, κυρίως Αμερικανούς. ^[9] Επιπλέον, το όνομα που δόθηκε στην ετήσια αξιολόγηση που διεξήγαγε το αμερικανικό Κογκρέσο για το κινεζικό ναυτικό είναι βαρύ με την έννοια: «Κινεζικός Ναυτικός Εκσυγχρονισμός». Η αμερικανική πολιτική ελίτ φαίνεται να συνεχίζει να πιστεύει ότι το κινεζικό ναυτικό βρίσκεται σε διαδικασία εκσυγχρονισμού. Η αλλαγή του παραδείγματος είναι κατάλληλη για να μπορέσουμε να τροποποιήσουμε κατάλληλα τη στάση μας απέναντι στον Κινέζο αντίπαλο. Οι πρόσφατες παρατηρήσεις του Ναυάρχου Βαντιέ, Αρχηγού του Ναυτικού, επιβεβαιώνουν ότι η επίδραση της έκπληξης δεν είναι μόνο προνόμιο των Αμερικανών. Τον Ιούλιο του 2021, δήλωσε διαυγή: «το επίπεδο του κινεζικού ναυτικού είναι πέρα ​​από αυτό που φανταζόμασταν». ^[10]

Σε τεχνικό και βιομηχανικό επίπεδο, η ναυπήγηση κινεζικών πλοίων είναι παραδόξως πιο απελευθερωμένη από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες ή στην Ευρώπη. Με άλλα λόγια, τα 1200 ναυπηγεία της Κίνας μπορούν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν στην κατασκευή (ή τον εκσυγχρονισμό) του κινεζικού πολεμικού στόλου. Η συγχώνευση ιδιωτικών και δημόσιων παραγόντων είναι επίσης μία από τις προτεραιότητες του Σι Τζινπίνγκ. Είναι λοιπόν δύσκολο να παρακολουθήσουμε όλες τις βιομηχανικές και τεχνολογικές εξελίξεις του κινεζικού ναυτικού. Συγκεκριμένα, μεταξύ 24 Μαΐου και 2 Ιουνίου 2020, τα προκατασκευασμένα εξαρτήματα της γάστρας του αεροπλανοφόρο τύπου 003 μεταφέρθηκαν σε ξηρή αποβάθρα δυτικά του Jiangnan για συναρμολόγηση. Δορυφορικές εικόνες από τις 20 Μαΐου αποκαλύπτουν ότι λίγες ημέρες νωρίτερα, η ίδια αποβάθρα χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή ενός από τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων με LNG που παραγγέλθηκαν από τη γαλλική εταιρεία CMA CGM.^[11]

Προστιθέμενη στην προκατάληψη επιβεβαίωσης των Δυτικών πολιτικών και στρατιωτικών φορέων λήψης αποφάσεων, αυτή η λατρεία του απορρήτου, σε συνδυασμό με μια περισσότερο από αποτελεσματική μαζική βιομηχανία δεν θα μπορούσε παρά να εκπλήξει ολόκληρο τον κόσμο. 

Το συμπτωματικό παράδειγμα: η ανάπτυξη του κινεζικού υποβρύχιου στόλου

Το πυρηνικό υποβρύχιο του Κινέζικου Ναυτικού, το Σανγκ, θεωρείται γενικά ότι έχει ένα επίπεδο μυστικότητας παρόμοιο με αυτό του Σοβιετικού Βίκτορ Γ '. Αυτό το μοντέλο ωστόσο βγήκε στη θάλασσα για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Αυτό το σημείο δεν είναι αμελητέο. Πράγματι, το Victor III ήταν το κύριο υποβρύχιο που ανέπτυξαν οι Σοβιετικοί πριν κάνουν τεχνολογικές ανακαλύψεις στην ακουστική, που οδήγησαν στο υπερ-αθόρυβο πυρηνικό υποβρύχιο. Akula, μπήκε στην υπηρεσία στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ακούλα ήταν το πρώτο σοβιετικό (τότε ρωσικό) υποβρύχιο που δεν μπορούσε να ανιχνευθεί από την υποβρύχια αλυσίδα μικροφώνου των Ηνωμένων Πολιτειών, πιο γνωστή ως Sound Surveillance System ή SOSUS.¹³ Κατηγορία υποβρύχια εκτόξευσης πυρηνικών πυραύλων (SSBN) Jin θα υπέφερε επίσης από χαμηλό επίπεδο μυστικότητας, υποτίθεται λόγω των μεγάλων διαμερισμάτων πυραύλων στο πίσω μέρος του υποβρυχίου.¹⁴ Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν πρόσφατα ένα SOSUS στην περιοχή, εμποδίζοντας τις ικανότητες ελιγμών των κινεζικών υποβρυχίων.¹⁵

Από την άλλη πλευρά, η επικείμενη άφιξη του τύπου 095 κινδυνεύει να αλλάξει την κατάσταση. Όλα δείχνουν ότι η συσσωρευμένη τεχνογνωσία των Κινέζων θα τους επιτρέψει να μειώσουν δραστικά το επίπεδο θορύβου των υποβρυχίων τους.¹⁷ Ορισμένες πηγές πιστεύουν ότι θα ανταγωνιστεί τα υποβρύχια αμερικανικής κλάσης Virginia.¹⁸ Το αρχικό ξεκίνημα των Δυτικών και των Ρώσων σε αυτόν τον τομέα πιθανότατα θα γίνει πολύ γρήγορα παρελθόν. Επιπλέον, να θυμάστε ότι η Κίνα διαθέτει έναν εξαιρετικά μεγάλο υποβρύχιο στόλο, αφού αποτελείται από σχεδόν 60 υποβρύχια, πυρηνικά ή συμβατικά.¹⁹ Έξυπνα τοποθετημένα, αυτά τα υποβρύχια μπορεί να είναι τόσο φοβερά όσο και διακριτικά και ο μεγάλος αριθμός τους εγγυάται στην Κίνα αδιαμφισβήτητη κυριαρχία σε αυτό που περνά κάτω από τη θάλασσα.  

Στον συγκεκριμένο τομέα των υποβρυχίων, η Κίνα μπορεί αναμφισβήτητα να εκπλήξει τους Δυτικούς, και πράγματι δεν το παραλείπει. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 2019, το κινεζικό ναυτικό παρουσίασε ένα μυστηριώδες υποβρύχιο, χωρίς καμία πληροφορία πριν από την παρουσίαση αυτού του υποβρυχίου. Είναι ίσως η μόνη χώρα στον κόσμο ικανή να κατασκευάσει ένα υποβρύχιο πλήρους μεγέθους χωρίς να αποκαλυφθούν λεπτομέρειες.^[12] Η Κίνα μπορεί επίσης να εκσυγχρονίσει τον στόλο της με συμβατικά υποβρύχια, παρέχοντας στον κόσμο περισσότερα περισσότερες ευκαιρίες για στρατηγική έκπληξη και αντιδρούν αντί να ενεργούν. 

^[1]https://thediplomat.com/2017/10/xi-jinping-thought-vs-deng-xiaoping-theory/

^[2] Κινεζικές πωλήσεις όπλων και στρατιωτικές σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας - ΑΣΙΑΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Ιούνιος 1989

^[3] Κινεζικές πωλήσεις όπλων και στρατιωτικές σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας - ΑΣΙΑΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Ιούνιος 1989

^[4] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/1997-05-01/coming-conflict-china

^[5] https://archive.org/details/the-weekly-standard-1997-03-31/page/n3/mode/2up?q=%22Munro%22

^[6] http://www.booknotes.org/Watch/80193-1/Richard-Bernstein

^[7] https://www.reuters.com/article/us-usa-china-pentagon-idUSTRE52O5PX20090325

^[8] https://chinapower.csis.org/military-spending/

^[9]https://www.theguardian.com/world/2021/sep/21/xis-army-from-hiding-and-biding-to-building-chinas-dream

^[10]http://www.opex360.com/2021/07/24/amiral-vandier-le-niveau-de-la-marine-chinoise-est-au-dela-de-ce-que-nous-imaginions/

^[11] https://www.csis.org/analysis/chinas-opaque-shipyards-should-raise-red-flags-foreign-companies

^[12]https://www.forbes.com/sites/hisutton/2019/10/09/china-navy-new-mystery-submarine/?sh=4287c17f55ac